E puer Wierder iwwer Wierder

Dës Episod ass vläicht ganz no Ärem Goût, well d'Wuert vun haut ass "Goût". Et geet ëm Inselen, Reformen a franséisch Hittercher.

S: D'Caroline Döhmer ass Proff fir lëtzebuergesch Grammaire an Orthografie op der Uni Lëtzebuerg an erzielt eis – wéi den Numm vun der Emissioun et scho verréit – "e puer Wierder iwwer Wierder". Gudde Mëtteg Caroline!
C: Gudde Mëtteg Simon!
S: Wéi ee Wuert hues de haut fir eis?
C: Haut dréit sech alles ëm de Goût.
S: Du mengs sou wéi Museksgoût. Oder de Goût vu Schockela.
C: Ganz genee. A schonn direkt intressant, dass de Goût am Fong eppes mat schmaachen ze dinn an een awer och e Goût an der Musek kann hunn, obwuel een se net schmaache kann.
Gi mer mol eriwwer bei d'Schreifweis: Wann Dir dat elo am Radio héiert, da kléngt et wéi G-U. Sou wéi dat bekannt gielt Kachbuch resp. dee Verlag, kenns de dat?
S: ___
C: Mir schreiwen et awer net G-U, mee G O U (mat Hittchen) T, well mer déi Schreifweis aus dem Franséischen iwwerhuelen.
S: Firwat steet eigentlech deen Hittchen?
C: Den Hittchen am Franséischen ass e Reflex vun enger aler Form mat 's', also op de Plazen am Wuert, wou lo en Hittchen ass, stoung fréier en 's'. Dat erkennt een heiansdo nach, wann ee Sprooche matenee vergläicht.
Also wann ech mer e puer franséisch Wierder ukucke mat Hittchen, da fannen ech oft ee Parallelwuert mat engem 's'.
S: Du hues eis bestëmmt e puer Beispiller matbruecht.
C: Ma sécher dat! D'Parallelwierder sinn zum Deel aus dem Spueneschen oder dem Engleschen. Hei hätte mer île – isla, intérêt – interest, hôpital – hospital.
S: An de Goût?
C: Do hätt ech nach de Gusto.
S: Gouf et net och eng Reform am Franséische mam Hittchen?
C: 2016 gouf decidéiert, dass den 'u' an den 'i' keen Hittche méi musse kréien, de Circonflexe ass also fakultativ ginn. Et gëtt e puer Ausnamen, mee déi kann een einfach online noliesen. Den Hittchen ass awer och net ëmmer den historeschen 's', op verschiddene Plazen huet en och mat der Aussprooch ze dinn.
Mee zréck bei de Goût. Vill Leit schreiwen en ouni Hittchen, well et praktesch ass. Wa mer lo bedenken, dass vill Leit mam Handy oder mam Clavier tippen, dann ass de Circonflexe souzesoen en Ëmwee, bëssen ustrengend.
S: An ech perséinlech liesen d'Wuert d'selwecht, egal ob mat oder ouni Hittchen.
C: A genee dat ass de Punkt. E spillt keng Roll an da gëtt en einfach op der Säit gelooss.
S: Mee dat ass awer falsch am Lëtzebuergeschen?
C: Wann een orthografesch korrekt wëll schreiwen, muss een den Hittchen do setzen. Mee vill Leit schreiwen et ouni a sou gewinnt ee sech och heiansdo un e vereinfacht Schrëftbild.
S: Mee sos de net, dass den Hittchen um 'u' am Franséischen säit e puer Joer fakultativ ass?
C: Dach, mee hei kann een elo iwwerleeën, wéi séier een am Lëtzebuergeschen adaptéiere muss, wann eis Nopeschsproochen, vun deene mer Schreifweise geléint hunn, eppes reforméieren. An déi Schreifweis mam Hittchen ass jo och nach do.
Ech hat souguer extra am Larousse gekuckt: do sti béid Schreifweisen, mat an ouni Circonflexe. Bei där ouni steet dann och als Remark: réf. ortho. Déi mam Hittchen ass och déi méi prominent, also et schéngt awer nach hir Haaptform ze sinn.
S: Da soe mer der merci, Caroline, a freeën eis op déi nächst Kéier!
C: Merci och! An d'Schlusswuert ass: Äddi!

Episoden